Jak Żeromski został prezydentem
Data rozpoczęcia: 2020-11-19
Data zakonczenia:
Złe niewątpliwie jest tylko jedno: krzywda bliźniego. Człowiek jest to rzecz święta, której krzywdzić nikomu nie wolno. […] Granica krzywdy leży w sumieniu, leży w sercu ludzkim.
Stefan Żeromski
Stefan Żeromski (14.10.1864 – 20.11.1925)
Mija 95 rocznica śmierci prozaika, publicysty, dramaturga, pierwszego prezesa PEN Clubu oraz Zawodowego Związku Pisarzy, założyciela Akademii Literatury, społecznika i działacza niepodległościowego.
W historii literatury polskiej zapisał się jako jeden z najwybitniejszych pisarzy. Znany przede wszystkim z form prozatorskich. W swoim dorobku pisarskim zgromadził również wiersze, dramaty oraz pisma publicystyczne. Wychowany w duchu patriotyczno-romantycznym, czerpiąc z idei pozytywistycznych dominujących w okresie Młodej Polski, nawiązując do romantyków podkreślał, iż nie utożsamia się z żadną formacją. Bogata tradycja rodzinna i literacka pozwoliły mu stworzyć formę prozy odmienną od dotychczas praktykowanej. Wytyczyła ona ścieżkę nowemu nurtowi prozy, gdzie problematyka społeczna ściśle związana była z losem indywidualnym samotnego bohatera. Innowacyjność tej twórczości czterokrotnie pozwoliła pisarzowi być nominowanym do Literackiej Nagrody Nobla. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości bardzo aktywnie zaangażował się w organizowanie działalności kulturalno-literackiej międzywojennej Warszawy.
Twórczość Stefana Żeromskiego jest pełniejsza i bardziej obrazowa, gdy przegląda się jej przez pryzmat biografii politycznej pisarza. To właśnie na tym polu dochodziło do starć między ideami a rzeczywistością. Żeromski nazwany „sumieniem narodu”, „sumieniem literatury polskiej” mocno angażował swoje pisarstwo w problematykę społeczną. Określany był również „pisarzem czynu”. I faktycznie, Żeromski swoje idee, przemyślenia, przekonania zamieniał w działanie poprzez ciężką, wytrwałą pracę. Słowa które spisywał, nie pozostawały tylko na papierze. Stąd też obecność pisarza w akcjach plebiscytowych na ziemiach odzyskanych, zaangażowanie m.in. w promowanie i utrwalanie przekonania o nierozerwalności Polski i jej dostępu do Bałtyku. Najbardziej znamiennym zaś stał się moment, kiedy Stefan Żeromski wybrany został na prezydenta. W biografii autora jest to moment szczególny, świadczący o jego prestiżu i pozycji oraz zaufaniu społecznym. Urząd, który objął, w demokratycznych wyborach, dotyczył proklamowanej 1 listopada 1918 roku, co prawda na krótko, Rzeczpospolitej Zakopiańskiej. Żeromski obejmując wtedy pieczę prezydencką, stworzył Organizację Narodową, na czele której stanął i kierował przez jedenaście dni. Fakt ten narobił sporo zamieszania w ówczesnym życiu politycznym. Niemniej jednak Żeromskiego trzeba zaliczyć w poczet tych działaczy, w którego „rękach” spoczął zalążek nowo narodzonej niepodległości.
Tak właśnie należy poznawać twórczość Stefana Żeromskiego, sięgając po pisma i dokumenty zawierające opis jego działań i aktywności pozaliterackiej. Tylko w ten sposób dane będzie czytelnikowi zrozumieć ich motywy i źródła. Należy mieć świadomość, że sylwetka pisarza to nie tylko Siłaczka, Ludzie bezdomni, Przedwiośnie, Doktor Piotr, Dzieje grzechu… Doskonałą okazję ku temu stwarzają również Dzienniki pisarza, pisma najbardziej intymne, ciekawe, stanowiące swojego rodzaju panoramę jego życia uczuciowego i intelektualnego. Choć zostały one przez cenzurę mocno okrojone i wiele faktów biograficznych pozostaje jeszcze w cieniu, gdzieś spomiędzy wierszy wyłania się Żeromski zwykły, nie posągowy, nie mogący złapać idei, za którą goni… – Są chwile, że wszystko na mnie uderza, wszystko się łamie w rękach, wszystko zawodzi. Skądś niespodzianie zjawiają się bóle i targają serce – wspominał pisarz.
Umiera 20 listopada 1925 roku. Będąc wyznania katolickiego pochowany zostaje, na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie. Dlaczego tam? Okoliczności tego wydarzenia pełne są niedomówień, faktów niepotwierdzonych a nawet zafałszowań.
Zachęcamy do skorzystania z księgozbioru biblioteki, w którym znaleźć można wiele tytułów dotyczących twórczości i życia Stefana Żeromskiego. Życzymy niezapomnianej lektury i pełnych emocji poszukiwań… tak wiele jest jeszcze do odkrycia.
Barbara Hałusek
Źródło:
Stefan Żeromski https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Zeromski-Stefan;4002984.html [dostęp 18.11.2020]
https://culture.pl/pl/tworca/stefan-zeromski [dostęp 18.11.2020]
Stefan Żeromski. Pisarz, prezydent, sumienie narodu https://www.polskieradio24.pl/39/156/Artykul/2383418,Stefan-Zeromski-Pisarz-prezydent-sumienie-narodu [dostęp 18.11.2020]
Zdzisław Jerzy Adamczyk, Manipulacje i tajemnice. Zagadki późnej biografii Stefana Żeromskiego https://www.polskieradio.pl/8/3664/Artykul/1924342,Manipulacje-biografia-Zeromskiego-Sam-pisarz-w-tym-uczestniczyl
Łucja Łukaszczyk, Jak Żeromski został prezydentem, czyli Rzeczpospolita Zakopiańska https://infogram.pl/jak-zeromski-zostal-prezydentem-czyli-rzeczpospolita-zakopianska [dostęp 19.11.2020]
Fotografia https://polona.pl/item/portret-stefana-zeromskiego [dostęp 19.11.2020]