Serce jak obłok – Krzysztof Kamil Baczyński miałby 100 lat
Data rozpoczęcia: 2021-01-21
Data zakonczenia:
O chrząstce ucha ledwie draśnietej pociskiem
- gdy głowa uchyliła się w ostatniej chwili -
"cholerne miałem szczęscie" mawiałby.
Czasami ktoś od progu wołałby:
"panie Baczyński, telefon do pana"
i nic dziwnego w tym nie byłoby,
że to on i że wstaje obciągając sweter
i bez pośpiechu rusza w stronę drzwi.
Rozmów na widok ten nie przerywanoby,
w pół gestu i w pół tchu nie zastyganoby,
bo zwykłe to zdarzenie, a szkoda, a szkoda,
jako zwykłe zdarzenie traktowanoby.
Wisława Szymborska W biały dzień, z tomu Ludzie na moście 1986
Krzysztof Kamil Baczyński 22.01.1921 – 4.08.1944
100. rocznica urodzin poety, jednego z bardziej znanych i rozpoznawalnych przedstawicieli pokolenia Kolumbów, piszącego do wydawanych w latach okupacji czasopism „Droga” i „Płomienie”, podchorąży Armii Krajowej, podharcmistrz Szarych Szeregów. Zginął w czwartym dniu Powstania Warszawskiego w wieku 23 lat.
Był to bardzo miły i inteligentny chłopak. Wesoły, chociaż skryty, żywy, chociaż słaby fizycznie, przystojny... Fantastycznie naśladował profesorów, szczególnie profesora od łaciny, za co między innymi był przez kolegów bardzo lubiany – wspominał Baczyńskiego Tadeusz Rubach, kolega z czasów liceum. Łączył w sobie skrajności, które czyniły go absolutnie nieprzeciętnym. Z wyglądu chłopięcy, zawsze młodszy, niż w rzeczywistości miał lat, zapamiętany został jako nad wyraz poważny. Faktycznie zaś był osobą kochającą życie, o osobowości pełnej optymizmu, inteligentnego poczucia humoru, o wyraźnym talencie artystycznym. Miał dar do pisania, pięknego wysławiania się, przede wszystkim jednak do rysowania. Spod jego pióra, w przeciągu 7 lat, wyszło ponad 500 wierszy, kilkanaście opowiadań oraz poematów. Każda forma literacka wzbogacona była własnoręcznie wykonanymi ilustracjami. Tą krótką, a jakże treściwą twórczość wypełniało wzajemne, sugestywne, oddziaływanie słowa i obrazu. Niewątpliwie był osobowością nieprzeciętną i wyjątkową, od początku świadomą, w którą stronę zmierzać.
– W tym chłopcu coś drzemie, ma śmiałą linię i subtelne poczucie koloru, ale kpi sobie z perspektywy – wspominała poetę jedna z jego nauczycielek oceniając jego rysunki.
Wątły, od dzieciństwa chorujący na astmę Baczyński, o mizernej tężyźnie fizycznej, nie wyobrażał sobie przebiegu Powstania Warszawskiego bez swojego aktywnego udziału. Im bardziej próbowano mu to wybijać z głowy, tym silniejsze było jego przekonanie o słuszności własnego postanowienia. Baczyński wiedział, że musi iść walczyć żeby być wiarygodnym ideowo, jego wiersze były zawsze poważne, dramatyczne, naznaczone tragizmem, bez cienia groteski. Artystycznie niezrozumiany przez rówieśników, doceniany za dojrzałość literacką przez poetów starszego pokolenia (Andrzejewski, Iwaszkiewicz i Gajcy). Brak ich zrozumienia z kolei dla jego walecznej determinacji spotykał się z podziwem kolegów i koleżanek z podziemia. Na tajemnych spotkaniach uczył, recytował współtowarzyszom wiersze i śpiewał piosenki zachęcające do walki. Mało kto wiedział wtedy, że Baczyński jest ich autorem...
Krzysztof Kamil Baczyński zginął od kuli niemieckiego snajpera w czwartym dniu Powstania Warszawskiego. Miał zaledwie 23 lata. Wiele pytań pojawiło się po śmierci poety. Trudno było uwierzyć w nią jego bliskim, przyjaciołom i współtowarzyszom z batalionu. Długo również w śmierć nie uwierzyła służba bezpieczeństwa, która po wojnie poszukiwała poetę z nakazem aresztowania. Ciało pochowano w miejscu postrzelenia w zbiorowej mogile. Odnaleziono i ekshumowano zaś dopiero w 1947 roku. Poeta ostatecznie spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Również i tu pojawiły się znaki zapytania. Ponieważ przez jakiś czas na owym cmentarzu istniały dwa groby Baczyńskiego...
W potocznym odbiorze stał się symbolem, wizerunkiem poety-żołnierza, legendą, która otacza bohaterów, ludzi wielkich. W efekcie tego zatarł się nieco Baczyński ze swoimi powszednimi wyborami, a niektórych jego wierszy nie sposób odczytać, nie wiedząc, w jakich okolicznościach powstały i czego dotyczą…100. rocznica urodzin poety może stać się właśnie okazją do kolejnych odkryć i nowych odczytań, na które tak bardzo zawsze czekamy. Niewątpliwie życie i twórczość Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, choć tak przeraźliwie krótkie, tragicznie przerwane pełne było barw i odcieni nieodkrytych, również i tych, które przegrały z mitem wielkiego poety.
Warto czytać, warto odkrywać, do czego bardzo zachęcamy. W księgozbiorze biblioteki można znaleźć liczne pozycje dotyczące twórczości i życia Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Zapraszamy do odwiedzin i życzymy pasjonującej lektury.
Barbara Hałusek
Źródło:
https://sztukipiekne.pl/nie-tylko-poeta-rysunki-krzysztofa-kamila-baczynskiego/
Budzyński W., Miłość i śmierć Krzysztofa Kamila, Warszawa 1999.
Budzyński W., Testament Krzysztofa Kamila, Warszawa 1998.
Ilustracja: Baczyński K. K., Labirynt miasta, Biblioteka Narodowa, domena publiczna