Od urzędnika do muzyka - burzliwe życie Jana Kittla
Data rozpoczęcia: 2021-04-19
Data zakonczenia:
Czeski romantyk z niemieckim wykształceniem. Tworzył do tekstów niemieckojęzycznych, ale był głębokim patriotą mocno osadzonym nad Wełtawą. Pod koniec życia podjął niespodziewaną decyzję o emigracji. Porzucił swój kraj, aby zamieszkać w Lesznie.
Urodził się 8 maja 1806 r. w miejscowości Orlik na terenie obecnej Republiki Czeskiej. Od lat pacholęcych wykazywał zainteresowanie muzyką, co przejawiało się w umiejętności gry na fortepianie. Dźwięki rezonowały w jego głowie, ale to było za mało, aby mógł o sobie powiedzieć, że jest zawodowym muzykiem. Zresztą nie było mu to dane w okresie młodzieńczym. Los spowodował bowiem, że na praskim uniwersytecie podjął studia z zakresu prawa. Kittl nie czuł się najlepiej w tej roli. Emanował energią charakterystyczną dla artysty, eksponował potrzebę gry i tworzenia.
Podówczas przeżył symptomatyczne dla duszy artystycznej załamanie - zakochał się w pewnej dziewczynie, najpewniej z wzajemnością. Jednak dowiedziawszy się, że wybranka nie jest mu wierna, zamierzał targnąć się na swoje życie. Marie Tarantová, autorka monografii o muzyku, wspomina, że Jan Kittl "wpadł w silną melancholię". Dziś stan ten określilibyśmy mianem depresji.
Przełomowe decyzje podjął po studiach. Wiedział już wtedy, że prawo nie jest tym, czym chciałby zajmować się w życiu. Chociaż pracował już jako urzędnik zajmujący się sprawami finansowymi, bez żalu porzucił to zajęcie. Stwierdził, że jedynym, co powinno go zajmować, i czego pragnie najbardziej, jest muzyka.
Wiele w jego życiu zmieniły kontakty z Václávem Janem Tomáškiem, prażaninem, wybitnym nauczycielem kompozycji. One pomogły Kittlowi usystematyzować i rozbudować wiedzę muzyczną. Dzięki niemu młody muzyk dowiedział się, w jaki sposób wykorzystać drzemiący we własnym wnętrzu potencjał, a to już otworzyło mu drzwi do kariery muzycznej. Nie bez znaczenia były też zbiegi okoliczności i kontakty, które nawiązywał jako artysta.
Po raz pierwszy wystąpił przed publicznością w maju 1836 r., od razu odnosząc sukces. Szybko stał się częścią bohemy artystycznej Pragi, uznanym kompozytorem, a następnie dyrektorem praskiego konserwatorium, w którym wprowadził wiele zmian. Koncerty pod jego batutą były wyjątkowymi ucztami muzycznymi. Utwory pisał do tekstów niemieckojęzycznych, chociaż w głębi duszy był patriotą i orędownikiem języka czeskiego. Do grona przyjaciół Kittla należeli Franz Liszt, Hektor Berlioz czy Ryszard Wagner.
Najbardziej tajemniczy jest ostatni etap życia Jana Kittla. W 1865 r. stracił pracę w konserwatorium, wyjechał z terenu Czech i osiadł w Lesznie znajdującym się wówczas pod pruskim zaborem. Trudno powiedzieć, czy chciał, czy też musiał to zrobić. Według dostępnych źródeł Jan Kittl miał problemy zdrowotne, ale to prawdopodobnie finanse spowodowały, że musiał uchodzić z Pragi. Przywłaszczył sobie bowiem dużą sumę pieniędzy i nie był w stanie ich zwrócić. Żywota dokonał w Lesznie, 20 lipca 1868 r. Ostatnie trzy lata życia spędził w nędzy.
Łukasz Domagała
Źródła:
Milan Valden, České opery na světové náměty (1), https://operaplus.cz/ceske-opery-na-svetove-namety-1/, [dostęp online: 13.04.2021]
Pan jurisdoktor, kompozitor a direktor, https://dvojka.rozhlas.cz/842-schuzka-pan-jurisdoktor-kompozitor-a-direktor-7941246 [dostęp online: 13.04.2021]
Radek Poláček, Kittl Jan Bedrich w: Český hudební slovník osob a institucí, https://www.ceskyhudebnislovnik.cz/slovnik/index.php?option=com_mdictionary&task=record.record_detail&id=1107, [dostęp online: 13.04.2021]
Encyklopedia Muzyczna PWM: część biograficzna [T.5], s.95, Klt. - Kraków, 1997