Kontrrewolucja powielaczy. Literatura zakazana w Polsce w l. 1976-1989
Data rozpoczęcia: 2021-12-07 10:00
Data zakonczenia: 2022-01-28 10:00
Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie serdecznie zaprasza do zwiedzania wystawy pt.: „ Kontrrewolucja powielaczy. Zakazana literatura w Polsce w latach 1976 – 1989. NSZZ „Solidarność” i stan wojenny w wielu odsłonach. 13 grudnia 1981r. - 22 lipca 1983 r.”, która prezentowana będzie w holu i Salce Klubowej MBP przy ul. Bolesława Chrobrego 3 w Lesznie.
Otwarcie wystawy w Bibliotece Ratuszowej, 7 grudnia 2021 r. o godz. 10:00.
Wystawa będzie czynna od 7 grudnia 2021 r. do 28 stycznia 2022 r.
Na wystawie pokazujemy materiały bezdebitowe udostępnione MBP w Lesznie przez Pana prof. Waldemara Handke, Pana Zdzisława Drosta, Pana Dyrektora Andrzeja Kuźmińskiego. Wystawie książek towarzyszy również wystawa filatelistyczna. Wydawnictwa Poczty Polskiej i wybrane wydawnictwa poczty na świecie pochodzą ze zbiorów Pana Lecha Woźnego. Prezentowane są eksponaty, wśród których znajdują się znaczki, karty pocztowe czy pamiątkowe koperty, dotyczące druków bezdebitowych, cenzury i stanu wojennego.
Są to m.in. :
1. ulotki np.: S. Bratkowski, List do członków Komitetu Centralnego PZPR, zebranych na V Plenum, A4, 1981, ss. 2. ; 19.30 dt. Dawka trucizny.A4; Deklaracja Ideowa KPN. Warszawa 1 IX 1979, A4 ; Dlaczego protestujemy? Prez. ZR Leszno, A4, 1981; Dnia 31 sierpnia 1981 r. po długim i nieudolnym śledztwie pękła ze śmiechu sprawiedliwość … A4, ulotka w formie klepsydry żałobnej;
2. czasopisma np. : Arka. Kwartalnik, Kraków, A5, ss. 152, nr 23/1988; Awers. Niezależny Serwis Informacyjny Międzyuczelnianego Biura Prasowego NZS, Poznań, A4, nr 1/1980; BA.Biuletyn Afgański, A6, nr grudzień 1986, BIS. Biuletyn Informacyjny Solidarności Walczącej Dolny Śląsk, Wrocław, A4, nr 56/1984;
3. druki zwarte np.: B. Nurski, Zginął za Polskę bez komunistów. Zarys biografii Józefa Kurasia - „Ognia”, Wydawnictwo CDN, Warszawa 1987; O czym myśleć nie lubimy czyli o niektórych dylematach zasady narodowej, Warszawa 1980, NOWa 2, ss. 37; seria: Zeszyty Naukowe Towarzystwa Kursów Naukowych, seria: Kolokwia; Obywatel a Służba Bezpieczeństwa, Wrocław [1980], Wydawnictwo MKZ NSZZ „Solidarność”, A6, ss. 17, [przedruk za: NOWa]; Od Października 1956 do Grudnia 1970, z. 1; Wokół Października, seria: „Zeszyty Edukacji Narodowej” - Materiały z dziejów Polski 1945-1980: Wydawnictwo Społeczne KOS, Warszawa 1984; G. Orwell, Eseje, Poznań 1983, Wydawnictwo Głosy, A6, ss. 31, seria: Biblioteczka miesięcznika studenckiego Głosy – 2;
Na wystawie zobaczyć też będzie można jeden z powielaczy, który służył do wykonywania druków bezdebitowych. Inne tego rodzaju urządzenia można obejrzeć na zdjęciach.
Oprócz materiałów z „drugiego obiegu” zaprezentujemy Państwu opracowania o powstaniu NZSS „Solidarność”, nielegalnej działalności wydawniczej i stanie wojennym, który został wprowadzony 40 lat temu.
Pierwsze strajki latem 1980 roku były reakcją na podwyżki cen mięsa i wędlin, wprowadzone przez ówczesną ekipę rządzącą Edwarda Gierka. "Nieuzasadnione przerwy w pracy" - jak głosiła partyjna propaganda i pisały ówczesne gazety - zaczęły się w początkach lipca 1980 r., m.in. w WSK PZL-Mielec, Zakładach Metalurgicznych POMET w Poznaniu i Przedsiębiorstwie Transbud w Tarnobrzegu.W lipcu strajkowało już ok. 80 tys. osób w 177 zakładach pracy.
W połowie sierpnia 1980 r. zaczęły się strajki na Wybrzeżu, gdzie wciąż żywa była pamięć o stłumionych krwawo przez władze protestów z grudnia 1970 r. Strajk w Stoczni Gdańskiej zorganizowali działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża - opozycyjnej organizacji powstałej w 1978 r. Organizatorem WZZ był członek KSS "KOR" Bogdan Borusewicz, a do współzałożycieli WZZ należeli m.in. Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, Anna Walentynowicz i Krzysztof Wyszkowski.
Fala sierpniowych strajków z 1980 r. doprowadziła do powstania NSZZ "Solidarność" - pierwszej w krajach komunistycznych, niezależnej od władz, legalnej organizacji związkowej. Podpisanie porozumienia w Gdańsku 31 sierpnia 1980 roku między komisją rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym i powstanie Solidarności stały się początkiem przemian z 1989 roku - obalenia komunizmu i końca systemu jałtańskiego.
Pod koniec lata 1980 r. Polacy rozpoczęli najdłuższy „karnawał” w swojej historii. Niewiele miał on jednak wspólnego z beztroską zabawą, znacznie więcej z ciężką pracą mającą w ich nadziei radykalnie zmienić Polskę.
„Karnawał Solidarności” to okres 15–16 miesięcy pomiędzy sierpniem 1980 i podpisaniem porozumień sierpniowych w Gdańsku 31 sierpnia 1980 r. a 13 grudnia 1981r., charakteryzujący się m.in. względnym uwolnieniem swobód obywatelskich i ograniczeniem cenzury. Okres ten spowodował, że władza komunistyczna zaczęła dostrzegać zagrożenie utraty władzy i przywilejów ze strony „Solidarności”. W efekcie, dla powstrzymania jej dalszych działań, wprowadzono stan wojenny.
Publikacje wychodzące w PRL bez zgody władz i cenzury określano różnie. Najdłuższy, bo ponad stuletni rodowód ma termin „bibuła”. Wywodzi się od nazwy cienkiego papieru, na którym drukowano książki, czasopisma i ulotki, przywożone w drugiej połowie XIX w. do zaboru rosyjskiego, bez zezwolenia carskiej cenzury. Inna, często używana nazwa to „drugi obieg”. Do pierwszego, oficjalnego i legalnego obiegu zaliczano wydawnictwa koncesjonowane przez władze, a do drugiego nielegalne, nie zatwierdzone przez cenzurę. Pojawiło się także pojęcie publikacje lub druki „bezdebitowe”. Słowo to wywodzi się od terminu „debit”, które oznacza prawo rozpowszechniania wydawnictw zagranicznych na terenie danego państwa. Zezwolenia tego w PRL udzielał Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Nie miały go m. in. polskie publikacje emigracyjne ukazujące się na Zachodzie i to właśnie one przez dłuższy czas były określane mianem „druków bezdebitowych”. Z czasem nazwy tej zaczęto używać do określania wydawnictw wychodzących w kraju bez zgody cenzury.
Momentem przełomowym w rozwoju „drugiego obiegu” wydawniczego była druga połowa lat siedemdziesiątych, po robotniczych strajkach w 1976 r. Do najbardziej znanych i dynamicznych oficyn wydawniczych należały wtedy: Niezależna Oficyna Wydawnicza – NOWA (Mirosław Chojecki, Warszawa), Niezależna Spółdzielnia Wydawnicza 1 (sekcja NOWEJ, Piotr Holewiński, Warszawa); Nowa 2 (wydawnictwo stworzone przez historyka Adama Kerstena), Głos (Warszawa), Krąg (Stefan Melak, Warszawa), Wydawnictwo Polskie (Konfederacja Polski Niepodległej), Krakowska Oficyna Studentów (Henryk Karkosza, od 1980 r. Wydawnictwo KOS), ABC (Kraków), Officyna Liberałów (Warszawa), Wydawnictwo Młoda Polska (Mirosław Rybicki, Gdańsk), Biblioteka Historyczna i Literacka (Marian Piłka, Bronisław Komorowski, Jan Dworak, Piotr Krawczyk, Warszawa-Lublin), Wydawnictwo im. Konstytucji 3 Maja (Warszawa), Niezależny Instytut Wydawniczy (Warszawa) .
Celem publikacji było odkłamanie obrazu historii wypaczonej przez uzależnienie oficjalnej historiografii od politycznych i ideologicznych wymogów władzy oraz wypełnienie tzw. „białych plam” czyli obszarów nie badanych i nie opisywanych z powodu ograniczeń cenzuralnych i autocenzuralnych. Według Stanisława Siekierskiego to właśnie prezentowanie historii najnowszej był najważniejszym składnikiem oczekiwań społecznych wobec „drugiego obiegu”. Powodem było odczuwanie ogromnych braków w tym zakresie.
Efektem był wysyp publikacji, m.in. z zakresu najnowszej historii Polski (okres XX wieku). Obok działań niezależnych środowisk na rzecz odkłamania historii, które cechowała dbałość o obiektywizm i oddanie prawdziwego obrazu dziejów. Znaczna większość publikacji historycznych „drugiego obiegu” dla odkłamania najnowszych dziejów Polski i wypełnienia „białych plam” pozostawianych przez historiografię oficjalną była i jest nie do przecenienia.