„Piosenka jest dobra na wszystko”
Data rozpoczęcia: 2020-12-12
Data zakonczenia:
Jeremi Przybora (12.12.1915-04.03.2004)
Mija 105. rocznica urodzin pisarza, poety, satyryka, dramaturga, reżysera i aktora, współtwórcy legendarnego Kabaretu Starszych Panów.
Wisława Szymborska nazywała go prawdziwym poetą, wychwalając jego „mistrzowskie połączenie piosenki lirycznej i żartobliwej”. „Mistrzostwo polega na tym, że nie widać szwów” – pisała. Używał języka kunsztownego, niezwykle wyważonego, o głęboko przemyślanym doborze słów. Pochodził z domu przepełnionego poczuciem humoru, to też i sposób jego bycia i wypowiedzi był podszyty delikatną nutą żartu.
Był typem człowieka przedwojennego – eleganckiego i wytwornego dżentelmena z nienagannymi manierami. Dystyngowanym, dobrze wychowanym panem, pięknie mówiącym po polsku - kimś trochę nie z tego świata.
Jeremi Przybora swoją przygodę z radiem rozpoczął w 1937 roku, wygrywając konkurs na spikera. Związany najpierw ze stacją radiową w Bydgoszczy, później z Polskim Radiem w Warszawie. Tam też spotkał i podjął współpracę z Jerzym Wasowskim. W latach 1948-1958 współtworzył Teatrzyk „Eterek” oraz liczne audycje radiowe, które stały się wstępem do powstania cyklu, tym razem telewizyjnych, programów muzycznych pt. Kabaret Starszych Panów (1958-1970) , Kabaret Jeszcze starszych Panów oraz licznych widowisk i sztuk teatralnych. I choć swoją drogę artystyczną rozpoczął w radiu to właśnie z telewizją związał się najmocniej, a jego twórczość poetycka swój największy wydźwięk znalazła na szklanym ekranie. Doskonały duet tekściarsko-kompozytorski zgromadził przy sobie tak wspaniałych aktorów, jak Irena Kwiatkowska, Kalina Jędrusik, Wiesław Michnikowski czy Wiesław Gołas.
Sukces jego piosenek wziął się więc z subtelności tekstów, ich niedosłowności, z połączenia wyrafinowanych środków poetyckich z podmiotem lirycznym zupełnie odmiennym od socrealistycznych wzorów.
Zadziwiające zatem jest to, iż Kabaret Starszych Panów mógł swobodnie operować swoją wyśrubowaną satyrą. W szarej epoce socrealizmu był jak „surrealny potencjał, polegający na niepowtarzalnym połączeniu nostalgii i umowności, liryzmu i ścichapękostwa.” Według jednaj z anegdot Wiesław Gomułka wyjątkowo nie trawił Kaliny Jędrusik, a przy jej śpiewach i grze dostawał wręcz szału. Kabaret niezmiennie trwał jednak dalej.
„Przez życie Starszych Panów przewijały się jak w kalejdoskopie hetery i niewiniątka, detektywistki (?) i utrzymanki Portugalczyków, tanie bądź groźne dranie i pomidoromaniacy, pogodni staruszkowie i marsowi rotmistrze, wampiry i sędziowie pożyczający do pierwszego, hodowcy grzybków na suficie i zwariowani myśliwi. By nie pominąć podejrzanych dosmucaczy i innych osobników w trenczach, pilnie patrzących Starszym Panom na palce. Wszystko zaś uplątane w zawrotne gry językowe, jakich nie znała dotąd nasza mowa śpiewana.”
Bez względu na porę roku ja zawsze jestem za wiosną – mawiał Jeremi Przybora. I tej właśnie wiosny wciąż nam brakuje, świeżości i ciepła, lekkości bytu w każdej sferze. Wiosny jak „piosenki dobrej na wszystko”, jak w jesienne dni, pysznej „herbatki”. Brakuje Przybory, który nawet najbardziej ponurą rzeczywistość potrafił zamienić w figlarny promyk na liściach czy błysk lustrzanego „zajączka” na ścianie, który powoduje iż oko się mruży. Jeremi Przybora zmarł 4 marca 2004 roku, pochowany został na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.
Barbara Hałusek
Książki z twórczością Jeremiego Przybory oraz tytuły poświęcone jego życiu znajdują się w księgozbiorze biblioteki. Zapraszamy do własnych poszukiwań literackich i życzymy niezapomnianej lektury.
Źródło:
https://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/310179932-Jeremi-Przybora-mistrz-slowa-i-elegancji.html [dostęp 10.12.2020]
https://www.tygodnikpowszechny.pl/nieporownany-pan-b-36361? gclid=EAIaIQobChMIwKihv_TC7QIVATcYCh02Cgk8EAMYASAAEgInV_D_BwE [dostęp 10.12.2020]
http://kulturadogorynogami.pl/2017/12/12/elegancki-dzentelmen-jeremi-przybora/ [dostęp 10.12.2020]
https://bibliotekapiosenki.pl/osoby/Przybora_Jeremi [10.12.2020]