„Ta od Dąbrowskiej”
Data rozpoczęcia: 2023-04-26
Data zakonczenia:
Anna Kowalska (26.04.1903 – 7.03.1969)
Sto dwadzieścia lat temu urodziła się Anna Kowalska, pisarka, nowelistka, współautorka prozy wydawanej z mężem Jerzym Kowalskim, słynnym filologiem klasycznym, autorka m.in. małych form prozatorskich jak „Opowiadania greckie”, „Safona”, „Ptasznik”, autobiograficznej powieści pt. „Na rogatce”, czy najbardziej znanych w jej twórczości „Dzienników 1927-1969”, aktywna uczestniczka życia literackiego międzywojennego Lwowa, współredaktorka tygodnika „Sygnały”, kwartalnika „Zeszyty Wrocławskie” i współpracująca z grupą literacką „Przedmieście”.
Anna Kowalska, absolwentka filologii klasycznej i romańskiej, była wszechstronnie wykształcona. Znała w stopniu biegłym kilka języków obcych, co pozwalało jej czytać dzieła obcych literatur w oryginale. Jej talent i wiedzę wzbogacały dodatkowo liczne podróże po Europie. Niestety tak bogata osobowość, przy tym niezwykle wrażliwa i uważna, pozostawała przez wiele lat w cieniu, najpierw sławy męża - profesora, później zaś Marii Dąbrowskiej, wielkiej powieściopisarki, autorki m.in. „Nocy i dni”.
Anna Kowalska niejednokrotnie mylona z poetką Anką Kowalską, autorką powieści „Pestka”, wcześniej jednak ciesząca się uznaniem innych wielkich pisarzy, to właśnie ta Kowalska, u której odbywały się „spotkania obywatelskie”, podczas których Słonimski, Jasienica czy Andrzejewski konsultowali z pisarką swoją „politykę” uprawianą na forum Związku Literatów Polskich. Jej prozę cenili również Jarosław Iwaszkiewicz, Melchior Wańkowicz, Paweł Hertz czy Julia Hartwig. Niestety sama Kowalska zapamiętana została przez historię literatury jako „ta od Dąbrowskiej”, ta która przez ponad dwadzieścia lat pozostawała z nią w związku. Pozycji cienia Marii Dąbrowskiej nie zdołał rozświetlić nawet bogaty dorobek literacki Kowalskiej ani opublikowane korespondencje pisane na przestrzeni wieloletniej znajomości. Pisarki napisały do siebie 2400 listów, z których mamy okazję doświadczyć zwykłych oraz intymnych wydarzeń z ich życia, zapisów pełnych uczuć, emocji i często niejednoznaczności.
Jak kształtowały się te relacje, kiedy przyjaźń zmieniła się w miłość, ta zaś w zazdrość i nienawiść?
Jak w miłosnym czworokącie odnajdywali się mężowie obu pisarek? Dlaczego Dąbrowska pominęła Kowalską w testamencie? Wreszcie jaka była sama Anna Kowalska? Korespondencje obu pisarek, które Dąbrowska zastrzegła do 1995 roku oraz spisywany od 1927 roku przez Annę Kowalską dziennik, wydany w 2008 roku z przedmową Julii Hartwig, będący w zasadzie wyborem z bogatego prywatnego archiwum, dalej dzienniki Marii Dąbrowskiej, to kolejny skok w głębię „między wierszami” ukazujący opowieść o intymnych relacjach, o osobowościach wcześniej nieujawnionych. Chcąc uzyskać pełnię obrazu, a przede wszystkim zrekonstruować postać Anny Kowalskiej i wydobyć ją z bezlitosnej niepamięci, warto zapoznać się z dziełami zarówno spoza literackiej twórczości samej Kowalskiej, jak również towarzyszki jej życia – Marii Dąbrowskiej.
Anna Kowalska przeżyła Dąbrowską o cztery lata. Był to jednak czas cierpienia z powodu zmagania się z postępującą chorobą nowotworową oraz poczucia opuszczenia i osamotnienia. Czas kiedy pisarka zdążyła udać się jeszcze w podróż melancholijną po Europie. Zmarła 7 marca 1969 roku, pochowana została na cmentarzu powązkowskim w Warszawie.
Wspominając 120. rocznicę urodzin Anny Kowalskiej polecamy uwadze naszych czytelników książki opisujące jej życie i twórczość, znajdujące się w księgozbiorze Biblioteki: Anny Kowalskiej „Dzienniki 1927-1969”, Sylwii Chwedorczuk „Kowalska: ta od Dąbrowskiej”. Doskonałym uzupełnieniem są również rozmowy z cyklu „Między Wierszami”: https://www.mbpleszno.pl/miedzywierszamiterazkobiety/spotkania.html poświęcone Dąbrowskiej
i Kowalskiej, w których udział wzięły literaturoznawczynie Sylwia Chwedorczuk oraz Katarzyna Nadana-Sokołowska. Zapraszamy do oglądania oraz życzymy przyjemnej, pełnej emocji lektury.
Barbara Hałusek