Zbrodnia w imię lepszego świata
Data rozpoczęcia: 2022-11-12
Data zakonczenia:
Tadeusz Borowski 12.11.1922 - 03.07.1951
„Patrz na to wszystko uważnie i nie trać siły, gdy jest Ci źle. Bo może z tego czasu obozu, z tego czasu oszustw będziemy musieli zdać ludziom żywym relację i stanąć w obronie zmarłych" Tadeusz Borowski U nas w Auschwitzu
Sto lat temu urodził się Tadeusz Borowski, pisarz, poeta i publicysta, zaliczany do pokolenia Kolumbów, kontynuator przedwojennego katastrofizmu, autor opowiadań o tematyce obozowej m.in. „Proszę państwa do gazu”, „U nas w Auschwitz”, „Byliśmy w Oświęcimiu” czy „Pożegnanie z Marią”, również poezji, piosenek i licznych korespondencji, więzień nr 119198 w niemieckim obozie koncentracyjnym w Auschwitz.
Zadebiutował w 1942 roku tomikiem poetyckim pt. „Gdziekolwiek ziemia”, który wydał anonimowo, odbijając go na powielaczu przy pomocy przyjaciela Piotra Słonimskiego. Rok później Borowski został aresztowany, uwięziony na Pawiaku i ostatecznie przewieziony do obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Dalsze losy pisarza to ponad dwa lata niewoli w innych niemieckich obozach koncentracyjnych. 1 maja 1945 roku, wraz z więźniami z obozu w Dachau, został wyzwolony i przez następny rok pozostawał w Monachium.
Tadeusz Borowski do kraju powrócił w 1946 roku. Zafascynowany nowym ustrojem aktywnie uczestniczył w życiu literackim odbudowującej się Polski. Publikował swoje pisma na łamach wielu czasopism. Współdziałał w ramach grupy młodych awangardowych pisarzy wychwalających nowy ład. Rozczarowanie rzeczywistością i ustrojem przyszło, gdy Borowski zmuszony został do złożenia samokrytyki, odnośnie powstania jego obozowych opowiadań. Było to pierwsze, symboliczne samobójstwo. Drugie nastąpiło 2 lipca 1951 roku, kiedy to nieprzytomnego pisarza, pod wpływem środków nasennych i odurzonego gazem, przewieziono do szpitala, gdzie dzień później zmarł. Tadeusza Borowskiego pochowano w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach. Pośmiertnie odznaczono go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Tadeusz Borowski był naocznym świadkiem nazistowskich zbrodni, totalnego upadku człowieczeństwa, współuczestnikiem i obserwatorem nowotworzonej rzeczywistości. Pisał że katastrofalne zniszczenie jest nieuchronne, a człowiek sam wobec tej niszczycielskiej siły jest bezbronny. Próbował zmierzyć się z rzeczywistością, której nikt wcześniej nie potrafił w żaden sposób wyrazić. Opowiadania, które powstały w oparciu o własne przeżycia, ale już po opuszczeniu obozu, podczas pobytu w Niemczech, są nie tylko świadectwem tamtych dni, niewyobrażalnej zbrodni na ludzkości, ale również przykładem opanowania i geniuszu literackiego.
„Pamięć o Auschwitz, ale i obraz świata po wyzwoleniu, nie pozwalają Borowskiemu wierzyć w odrodzenie Europy i kultury zachodniej. Nie pozwalają też dlatego, że Holokaust objawił przerażającą prawdę o ludzkiej naturze. Nie istnieją granice zbrodni. Jednak to nie w rozmiarach zbrodni tkwi najbardziej przerażająca wiedza o człowieku. Bardziej niepokoi to, że masową zbrodnię na narodach, które arbitralnie uznano za gorsze, można było dokonać w imię idei postępu, w imię lepszego świata. Pomagała w tym dziele współczesna technika, która miała przecież służyć jednostce i postępowi cywilizacyjnemu. Tym samym Borowski – długo przed Raulem Hilbergiem i Zygmuntem Baumanem– ukazuje świat, w którym zło jest częścią nowoczesnej cywilizacji.”
Wspominając setną rocznicę urodzin Tadeusza Borowskiego, dziś pozostaje tylko pytanie, ile w nas zostało z tej przerażającej lekcji historii?
Barbara Hałusek
Źródło:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Borowski_(pisarz) [dostęp online 10.11.2022
https://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/tadeusz-borowski?page=4#body-top [dostęp online 10.11.2022]