Oto "papież kalwinów polskich"
Data rozpoczęcia: 2021-03-29
Data zakonczenia:
Z Rafałami Leszczyńskimi jest tak, że można się w nich pogubić. Był Rafał herbu Wieniawa, który zmarł w 1560 r. i kolejni Rafałowie, którzy także byli związani z naszą ziemią. Ale "hrabia na Lesznie" był tylko jeden i to o nim będzie właśnie to wspomnienie.
Nie zaciemniając Czytelnikom obrazu, spieszymy wyjaśnić, że tym razem piszemy o Rafale (VII) Leszczyńskim. Urodził się on w 1579 r. na Litwie, a zmarł 29 marca 1636 r. W tych dniach przypada 385. rocznica jego śmierci.
Pomiędzy dwiema skrajnymi datami było całe życie Rafała Leszczyńskiego, o którym nie sposób nie opowiedzieć. Uczył się w szkole braci czeskich w Koźminku, a później w ewangelickim gimnazjum w Głogowie. Zyskał szerokie wykształcenie, zgłębiając na uniwersytetach prawo, nauki humanistyczne, a także teologię protestancką.
Był posłem na sejmy zwyczajne w Warszawie, objął kilka starostw, był kasztelanem wiślickim. Z przekonania religijnego - kalwin. Nazywano go nawet "papieżem kalwinów polskich". Leszno wraz z okolicami otrzymał w 1623 r. po podziale ojcowizny. Wtedy zaczął używać tytułu "hrabiego na Lesznie". Ale to była tylko część jego dóbr, gdyż miał również ziemie w innych częściach Wielkopolski, w Małopolsce, na Podlasiu czy Wołyniu. To czyniło go jednym z najzamożniejszych magnatów w Rzeczpospolitej.
Jako właściciel Leszna doprowadził do jego rozkwitu ekonomicznego i kulturalno-oświatowego. Za jego pozwoleniem w mieście osiedlili się prześladowani bracia czescy. Również on doprowadził do uruchomienia w Lesznie drukarni Jednoty Braci Czeskich, która została przeniesiona z Krakowa oraz jeszcze jednej, użytkowanej przede wszystkim przez luteran. Rafał Leszczyński wspierał wybitnych mieszkańców Leszna, w tym także Jana Amosa Komeńskiego, którego opisywaliśmy już na naszych stronach. Bronił różnowierców podczas sejmów, a w 1635 r. wziął udział w pertraktacjach ze Szwedami podczas "potopu szwedzkiego".
Zostawił po sobie kilka rozpraw, a także wiersze. Zmarł, jak już wspomnieliśmy, 29 marca 1636 r. we Włodawie. To miasto na dzisiejszym pograniczu polsko-białoruskim.
Łukasz Domagała
Rafał Leszczyński był w posiadaniu m.in. zamku w Baranowie Sandomierskim (na zdjęciu), gdzie zgromadzone zostały pokaźnych rozmiarów zbiory biblioteczne.
Fot. Ł. Domagała