Podróże w głąb ludzkiej natury
Data rozpoczęcia: 2022-12-02
Data zakonczenia:
Joseph Conrad (03.12.1857-03.08.1924)
Mija 165. rocznica urodzin Josepha Conrada, pisarza i publicysty polskiego pochodzenia piszącego w języku angielskim. Jednego z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu światowej literatury marynistycznej i psychologicznej, autora znanych na całym świecie tytułów, takich jak m.in. „Jądro ciemności”, „Tajny agent”, „Zwycięstwo”, „Nostromo”, czy „Lord Jim”.
Joseph Conrad, a właściwie Józef Teodor Konrad Korzeniowski, był synem Apollona Korzeniowskiego, pisarza, tłumacza i znanego działacza niepodległościowego i Ewy z Bobrowskich. Józef pozbawiony opieki rodzicielskiej, wskutek zesłania Korzeniowskich w głąb Rosji, później osierocony, był zaledwie siedemnastoletnim chłopcem, kiedy wysłano go do Francji w służbie we flocie carskiej armii. Przez parę lat służył we francuskiej marynarce, jednak brak aktualnych dokumentów paszportowych sprawił, że jego dalsze losy potoczyły się w odmiennym kierunku.
Młody Korzeniowski, wydalony z szeregów marynarki francuskiej, znalazł zatrudnienie na statkach brytyjskich. Tak rozpoczęła się jego wielka przygoda z morzem. Przez kilkanaście lat pływał na żaglowcach, po wodach całego świata, osiągając w tym czasie tytuł kapitana. Szkolił język, a talent literacki ukryty w genach teraz właśnie wyglądał na światło dzienne. Angielski pisarza literacko był doskonały, w odsłuchu jednak bardzo osobliwy, gdyż mimo wieloletniej praktyki nigdy nie nauczył się poprawnej wymowy, stwarzając swoją odmianę, zabarwioną francuskimi i polskimi akcentami. Sami Anglicy mieli również problem nie tylko z wymową, ale i z pisownią nazwiska autora. I tak Korzeniowski widnieje zapisany w dokumentach na trzynaście różnych sposobów. W niedalekiej przyszłości, Korzeniowski znany całemu światu będzie jako Joseph Conrad, stworzony z imion Józef i Konrad.
Joseph Conrad debiutował w 1895 roku powieścią „Szaleństwo Almayera”. Utwory w zdecydowanej większości rozgrywające się w krajach egzotycznych, szczególnie na wyspach Archipelagu Malajskiego, zasłynęły z fascynujących opisów scenerii i obyczajów tamtejszych mieszkańców. Pisarz stworzył niepowtarzalny styl, do którego odwoływali się inni wielcy twórcy literatury światowej, wśród nich m.in. Francis Scott Fitzgerald, William Faulkner, Saul Bellow, Philip Roth czy Thomas Pynchon. To co najbardziej przyciągało w twórczości Conrada to niepowtarzalność połączeń nurtów romantyzmu z pozytywizmem i symbolizmu z impresjonizmem.
Joseph Conrad sięgał po tematykę głęboko psychologiczną, egzystencjalną, poruszającą kwestie wyboru i zachowań jednostki w sytuacjach ekstremalnych. Funkcjonowanie w granicach między dobrem i złem, prawdą i fałszem, poczucie odpowiedzialności za własne wybory, uczynił pisarz prawdami uniwersalnymi, które na stałe wpisały się w kanon literatury światowej pod nazwą motywów conradowskich.
Proza Conrada nie ma równej sobie w historii literatury światowej XX wieku. Do dziś czytana i nadzwyczaj aktualna, dostarcza motywów do wielu adaptacji teatralnych i filmowych, tu warto wspomnieć „Lorda Jima” z 1965 roku z Peterem O’Toolem w roli głównej, „Pojedynek” z 1977 w reżyserii Ridley’a Scotta, magnetyzujące „Jądro ciemności” z 1993 roku z Timem Rothem i i Johnem Malkovichem, czy wspaniałe „Zwycięstwo” z 1995 roku z Williamem Dafoe i Irene Jacob. Statki kosmiczne ze słynnej serii filmowej „Obcy”, pochodzą z prozy Conrada (np. „Obcy – ósmy pasażer Nostromo”), a w 2012 roku powstała gra komputerowa „Spec Ops: The line” w oparciu o „Jądro ciemności” i „Czas Apokalipsy”. Powieści Josepha Conrada znalazły się w gronie stu najlepszych książek anglojęzycznych, a ponadto stu najlepszych książek literatury światowej XX wieku.
Pisarz zmarł 3 sierpnia 1924 roku, nigdy nie powróciwszy do ojczyzny. Został pochowany na cmentarzu w Canterbury.
Barbara Hałusek
Źródło:
Maria Dąbrowska, Szkice o Conradzie, Warszawa 1974.
Maya Jasanoff, Joseph Conrad i narodziny globalnego świata, Poznań 2018.
Zdzisław Najder, Życie Conrada-Korzeniowskiego, Warszawa 1980.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Joseph_Conrad [dostęp online 30.11.2022].